توافق موفق و اصلاح زنجیره انرژی

دکتر محمد حسین شهسوار

پس از پالایشگاه آبادان بین سال های۱۳۳۰ تا ۱۳۸۰، پالایشگاه های دیگری در کشور احداث شد که میتوان پالایشگاه پارس تهران بهران شیراز تبریز اصفهان بندرعباس لاوان سپاهان ایرانول پاسارگاد و بعد از آن در نهایت پالایشگاه ستاره خلیج فارس که پا برعرصه نهادند. که پالایشگاه ستاره به عنوان پالایشگاه میعانات گازی با تولید ۴۰میلیون بنزین یورو۵ نقش مهمی در تولید بنزین کشور دارد.

امروز پالایشگاه های فعال کشور ۱۰ مجموعه هستند که بخشی از تکمیل زنجیره انرژی را برعهده دارند. ظرفیت پالایشگاه های کشور ۵/۲ میلیون بشکه در روز است که با وجود بعضی مشکلات از جمله تجهیزات قدیمی و استهلاک شدید برخی از آنها ۸/۱ میلیون بشکه را در نهایت می توانند کار سازی نمایند. یکی از باگ های زنجیره به دلیل مشکلات زیر ساختی این است که ما ۱۰ درصد ذخایر نفت خام دنیا را داریم و ۴ درصد تولید و استخراج جهان را به خود اختصاص داده ایم و فقط ۲ درصد از ظرفیت پالایش جهانی را مدیریت می کنیم و این باعث شده است که به جای تولید بهینه در سقف ظرفیت و مصرف داخلی بدون واردات و هزینه مضاعف به خام فروشی متوسل شدیم که بخشی از آن هم بدلیل مشکلات تحریم با قیمت های منصفانه جهانی بسیار فاصله دارد. برخی از مشکلات امروز پالایشگاهی مورد زیر است که می توان به میانگین سنی نزدیک ۵۰ سال واحد ها اشاره کرد.

کمبود منابع مالی برای گردش اقتصادی پالایشگاهی یکی دیگر از دلایل نقصان زنجیره است که بایستی در آنها سرمایه گذاری انجام شود. عدم دسترسی به فناوری و لایسنس های پالایشگاهی که تحریم باعث آن شده  است و همچنین ما به کاتالیست های جدید و مورد نیاز دسترسی نداریم. ضریب پیچیدگی نلسون پالایشگاه های ایران بسیار پایین است که منجر به تولید حجم بالای محصولات سنگین مانند نفت کوره با ارزش کم می شود. بدلیل مصرف بالای بنزین به علت کیفیت پایین موتور خودروهای ساخت داخل و وارداتی عملاً پالایشگاه ها به جای تنوع محصول با کیفیت و عرضه و صادرات آن به یک کارگاه عظیم تولید بنزین تبدیل شده اند چالش های زیست محیطی و دخالت در مدیریت و قیمت گذاری محصولات تولیدی سود آوری پالایشگاه هارا کاهش داده است و سرمایه گذار خارجی انگیزه برای مشارکت و سرمایه گذاری ندارد. برای برون رفت از مشکلات بلافاصله باید پس از توافق و کمرنگ شدن تحریم ها برای جذب سرمایه گذار داخلی و خارجی با اهلیت مورد قبول وارد عمل شویم نهادهای مالی و بورسی و بخش خصوصی برای تأمین مالی باید بسیجی وار عمل کنند تا اقتصاد اول کشور بتواند از حاشیه خارج شود برای صنعت پالایش به منظور جذب سرمایه گذار خصوصی بایستی مشوق های مالیاتی در نظر بگیریم. توسعه پترو پالایش ها که می توانند همزمان سوخت و محصولات پتروشیمی تولید کنند یکی از راه های برای برون رفت از وضع موجود است. بومی سازی فناوری ساخت و اداره و خدمات نگهداری پالایشگاه ها باید مورد توجه خاص قرار گیرد. دخالت های دولت بایستی کاسته شود و اصلاح نظام قیمت گذاری روندش باید مورد بازنگری و اصلاح قرار گیرد. با این امور می توانیم افزایش ظرفیت  به بیش از ۴ میلیون بشکه در روز برسیم و کل تولید نفت خام را پوشش دهیم. پس از سرمایه گذاری بایستی همکاری های نفتی و زنجیره تولید را در همکاری های فی مابین با کشورهای منطقه به یک دیپلماسی فعال تبدیل کنیم. ارتقا جایگاه کشور در دنیا با ساخت و سرمایه گذاری زیر ساخت های تولید و پالایش و رسیدن به همان ۱۰ درصد ظرفیت جهانی می تواند پایه اقتصاد ایران را به سمت موفقیت جابه جا نماید. پس از توافق در همه زمینه ها نیازمند توسعه و سرمایه گذاری هستیم اما تولید انرژی که مادر و نیروی محرکه تولید در همه بخش ها است اولویت اول می باشد که آن هم با تجهیز و ساخت و سرمایه گذاری در پالایشگاه ها و پترو پالایش ها امکان پذیر می شود.

*اقتصاد دان