الیت در آتش؛ قلب سبز مازندران زیر شعله‌های بی‌رحم سوخت

این جنگل که به دلیل قدمت چند میلیون ساله، تنوع بی‌نظیر گونه‌های گیاهی و جانوری و نقش حیاتی در حفظ اکوسیستم منطقه، به عنوان «بانک ژنتیکی» طبیعی شناخته می‌شود، در آتش سوخته و آسیب‌های آن می‌تواند سال‌ها گریبان‌گیر این منطقه باشد.

بر اساس اعلام مسئولان و کارشناسان، آتش از دهم آبان آغاز شد و علی‌رغم هشدارهای به موقع مردم محلی و فعالان محیط زیست، تجهیزات و امکانات لازم به موقع به منطقه نرسید و این تأخیر باعث شد شعله‌های آتش به سرعت گسترش یافته و بیش از ۸ هکتار از جنگل را در برگیرد. معاون سازمان محیط زیست ضمن تایید این موضوع اعلام کرد اگر در روزهای ابتدایی، آتش به شکل مؤثرتری مهار می‌شد، گستردگی این بحران تا این حد نمی‌رسید.

شرایط وخیم به حدی است که ایران علاوه بر درخواست کمک از کشور همسایه ترکیه، در حال رایزنی با روسیه برای دریافت تجهیزات و نیروهای تخصصی در اطفای حریق است؛ هرچند تا به امروز کمکی دریافت نشده است.

 زخم عمیق آتش بر جان جنگل الیت

کارشناسان محیط زیست با نگرانی از پیامدهای بلندمدت این آتش‌سوزی می‌گویند که بازسازی طبیعی جنگل‌های الیت ممکن است چندین دهه طول بکشد. حتی اگر شرایط جوی مساعد باشد، گونه‌های بومی ارزشمند به سرعت بازنمی‌گردند و فرصت برای رشد گونه‌های مهاجم فراهم می‌شود که این امر می‌تواند ساختار اکوسیستم را برای همیشه تغییر دهد. از سوی دیگر، تنوع جانوری منطقه که شامل خزندگان، پرندگان و دوزیستان است، در اثر این حادثه به شدت آسیب دیده و بازگشت آن دشوار خواهد بود.

مهتاب شاهی، فعال محیط زیست، نبود تجهیزات کافی برای مقابله با آتش را مهم‌ترین عامل در تشدید فاجعه می‌داند و تاکید می‌کند که تعداد اندک بالگردهای اطفای حریق در کشور، پاسخگویی سریع و کارآمد را مختل کرده است. او همچنین به نبود سیستم هشدار سریع و نقشه‌های ریسک آتش‌سوزی اشاره می‌کند که در بسیاری از کشورهای پیشرفته، پیش از وقوع حادثه، مناطق پرخطر را شناسایی و اقدامات پیشگیرانه انجام می‌شود.

 فرسایش خاک و اثرات ماندگار آتش

یکی از خسارت‌های جدی این آتش‌سوزی، از بین رفتن لایه‌های آلی خاک است که نقش کلیدی در حفظ رطوبت و ذخیره آب دارد. سوختن این لایه موجب فرسایش خاک، رانش زمین و کاهش نفوذ آب می‌شود که تأثیرات منفی آن می‌تواند تا سال‌ها پس از خاموشی آتش در منطقه باقی بماند. علاوه بر این، دود و ترکیبات شیمیایی حاصل از آتش، علاوه بر آلوده کردن هوا، آسیب‌های زیست‌محیطی متعددی به گیاهان و حیوانات منطقه وارد می‌کند.

 محیط زیست؛ اولویت مغفول در سیاست‌های کشور

فعالان محیط زیست معتقدند که نگاه مدیران کشور عمدتاً معطوف به مسائل اقتصادی و عمرانی است و محیط زیست در اولویت‌های پایانی قرار دارد. کاهش بودجه سازمان‌های مرتبط با جنگلداری و حفاظت محیط زیست و کمبود نیروهای تخصصی و تجهیزات مناسب، باعث شده که مقابله با بحران‌ها به شکل ناکافی و کند انجام شود.

مهتاب شاهی در پایان تأکید می‌کند که بدون اتخاذ سیاست‌های جدی حفاظتی، تخصیص بودجه مناسب و سرمایه‌گذاری در تجهیزات و آموزش، جنگل‌ها به سرمایه‌ای شکننده بدل خواهند شد که هر سال بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرند.

 خسارت اقتصادی؛ موضوعی برای آینده

با وجود ابعاد گسترده این فاجعه زیست‌محیطی، تاکنون هیچ گزارشی رسمی درباره میزان خسارات مالی و اقتصادی ناشی از آتش‌سوزی در جنگل الیت منتشر نشده و مسئولان میزان دقیق آن را منوط به پایان کامل مهار آتش و بررسی‌های کارشناسی دانسته‌اند. اما انتظار می‌رود که این خسارت‌ها بسیار فراتر از آن باشد که بتوان به سادگی تخمین زد.